Ο καθηγητής Θεολογίας και Δρ Xριστιανικής και Βυζαντινής Αρχαιολογίας Μιχαήλ Ασφενταγάκης, μέσα από μια σειρά 8 δίωρων διαδικτυακών μαθημάτων, επιχειρεί να παρουσιάσει και να αναλύσει την εξέλιξη της βυζαντινής ζωγραφικής, με αφετηρία την τέχνη των πρώτων χριστιανικών αιώνων και τις τοιχογραφίες των κατακομβών και των ευκτήριων οίκων και κατάληξη την αναγεννημένη βυζαντινή τέχνη της περιόδου του Μεσοπολέμου (1918-1939), με κύριο εκπρόσωπο τον πολυτάλαντο Φώτη Κόντογλου.
Τρόπος Διεξαγωγής Σεμιναρίου: Διαδικτυακή πλατφόρμα ΖΟΟΜ* (Παροχή Βιντεοσκόπησης)
Δηλώστε συμμετοχή για το νέο κύκλο Οκτώβριο – Νοεμβριο 2024
Με την ολοκλήρωση του σεμιναρίου θα παραχωρείται σε κάθε συμμετέχοντα σχετική Βεβαίωση παρακολούθησης. Κάθε μάθημα περιλαμβάνει εισήγηση και δυνατότητα συζήτησης.
ΟΚΤΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ
Eνότητα 1η :
Προεικονομαχική ζωγραφική: εικονογραφικά θέματα, τεχνοτροπία και η επιρροή της κλασικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής τέχνης στη διαμόρφωση της ζωγραφικής της περιόδου πριν από την Εικονομαχία (726-843). Παραδείγματα έργων (ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, φορητές εικόνες).
[Σκοπός της πρώτης ενότητας είναι, κατ’ αρχάς, η παρουσίαση των πρώτων δειγμάτων χριστιανικής τέχνης, τα οποία εντοπίζονται κυρίως σε χώρους ταφής (ιδίως κατακόμβες), αλλά και ευκτήριους οίκους, και η σύνδεσή τους με την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή τέχνη. Εν συνεχεία, θα προβληθούν έργα μνημειακής ζωγραφικής (επιτοίχια ψηφιδωτά και τοιχογραφίες εκκλησιών), καθώς και φορητές εικόνες, ώστε να γίνει κατανοητή η εξέλιξη της εκκλησιαστικής ζωγραφικής κατά την προεικονομαχική περίοδο. Καθ’ όλη τη διάρκεια θα θιχτούν ζητήματα εικονογραφίας και τεχνοτροπίας.]
Eνότητα 2η :
Α) Η εικονογραφία της εικονομαχικής περιόδου (παραδείγματα έργων) & προεικονομαχικά και εικονομαχικά εικονογραφημένα χειρόγραφα.
Β) Η Αναστήλωση των Εικόνων (843) και η μετάβαση στη ζωγραφική της μετεικονομαχικής εποχής.
[Κατά τη διάρκεια των δύο φάσεων της εικονομαχικής έριδας (726-787 και 815-843) αναπτύχθηκε μια εναλλακτική εικονογραφία, που αντικατέστησε τις εικονιστικές παραστάσεις στο εσωτερικό των ναών. Στην πρώτη υποενότητα θα παρουσιαστούν παραδείγματα έργων μνημειακής ζωγραφικής, ενώ θα εξεταστούν και ορισμένα παραδείγματα εικονογραφημένων χειρόγραφων μέχρι και το 843. Στη δεύτερη υποενότητα θα εξεταστούν τα χαρακτηριστικά της πρώτης φάσης της μετεικονομαχικής ζωγραφικής, αλλά και η καταλυτική επίδραση νέων τύπων ναοδομίας στη διαμόρφωση των μετεικονομαχικών εικονογραφικών προγραμμάτων των εκκλησιών.]
Eνότητα 3η:
Η ζωγραφική της μεσοβυζαντινής περιόδου (843-1204): εικονογραφικά και τεχνοτροπικά γνωρίσματα. Ψηφιδωτές απεικονίσεις.
[Θα εξεταστεί συνολικά η ζωγραφική της περιόδου, από τη στέψη του αυτοκράτορα Βασιλείου του Μακεδόνα (867) μέχρι και την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας (1204). Επίσης, θα παρουσιαστούν παραδείγματα ψηφιδωτών έργων μνημειακής ζωγραφικής.]
Eνότητα 4η
Η ζωγραφική της μεσοβυζαντινής περιόδου (843-1204): τοιχογραφίες, φορητές εικόνες και εικονογραφημένα χειρόγραφα.
[Η ενότητα αυτή αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης. Θα παρουσιαστούν διάφορα εντοίχια και φορητά έργα, καθώς και εικονογραφημένα χειρόγραφα.]
Ενότητα 5η :
Η ζωγραφική μετά την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204) και η «παλαιολόγεια αναγέννηση» (1261-1453): εικονογραφικά και τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά. Ψηφιδωτές απεικονίσεις.
[Θα εξεταστεί συνολικά η ζωγραφική της υστεροβυζαντινής περιόδου, πριν και μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο (1261). Επίσης, θα παρουσιαστούν παραδείγματα ψηφιδωτών έργων μνημειακής ζωγραφικής.]
Eνότητα 6η :
Η ζωγραφική μετά την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204) και η «παλαιολόγεια αναγέννηση» (1261-1453): τοιχογραφίες, φορητές εικόνες και εικονογραφημένα χειρόγραφα.
[Η ενότητα αυτή αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης. Θα παρουσιαστούν διάφορα εντοίχια και φορητά έργα, καθώς και εικονογραφημένα χειρόγραφα.]
Eνότητα 7η :
Το Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο: η συνέχεια της βυζαντινής ζωγραφικής παράδοσης και η συμβολή των κρητικών καλλιτεχνών στη διαμόρφωση της μεταβυζαντινής ζωγραφικής (μέχρι το 1669).
[Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και αφού έπεσαν οι «τίτλοι τέλους» για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η τέχνη του Βυζαντίου συνέχισε να διαγράφει τη δική της πορεία μακριά πια από τη Βασιλεύουσα. Σε αυτό συνέβαλαν καταλυτικά οι καλλιτέχνες που πρόλαβαν να μετοικήσουν σε άλλες περιοχές της πάλαι ποτέ κραταιάς αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα στη βενετοκρατούμενη Κρήτη, η οποία εξελίχθηκε σε μέγα καλλιτεχνικό και πνευματικό κέντρο. Σε αυτήν την ενότητα θα εξεταστεί η ζωγραφική των πρώιμων και μέσων μεταβυζαντινών χρόνων (εικονογραφία, τεχνοτροπία) και θα παρουσιαστούν οι βασικότεροι εκπρόσωποί της.]
Ενότητα 8η :
Α) Η μεταβυζαντινή ζωγραφική μετά την Άλωση του Χάνδακα (1669): οι συντηρητικοί ζωγράφοι και η Επτανησιακή Σχολή.
Β) Νεοελληνική θρησκευτική/ εκκλησιαστική ζωγραφική: από τους Ναζαρηνούς στον Φώτη Κόντογλου.
[Μετά την Άλωση του Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο) της Κρήτης το 1669 από τους Οθωμανούς, η συντριπτική πλειοψηφία των κρητικών δημιουργών εγκατέλειψε το νησί, καθώς αναζητούσε περιοχές όπου μπορούσε να εκφραστεί ελεύθερα καλλιτεχνικά. Άλλοι βρέθηκαν στην Ιταλία, άλλοι σε διάφορα νησιά του Αιγαίου (και όχι μόνο), ενώ ένας αξιόλογος αριθμός μετακινήθηκε στα Ιόνια Νησιά. Αρκετοί εξ αυτών συνέχισαν να φιλοτεχνούν έργα ακολουθώντας μια πιο παραδοσιακή-συντηρητική οδό, ενώ άλλοι επηρεάστηκαν βαθύτατα από την τέχνη της Δύσεως, με αποτέλεσμα να δημιουργούν έργα περισσότερο φυσιοκρατικά (Επτανησιακή Σχολή). Αυτές τις δύο βασικές ομάδες καλλιτεχνών θα εξετάσουμε στην πρώτη υποενότητα. Στη δεύτερη υποενότητα θα παρουσιαστεί το κίνημα των Ναζαρηνών στην Ελλάδα, το οποίο απαρτίζεται από ζωγράφους που, τρόπον τινά, συνεχίζουν την καλλιτεχνική παράδοση της Επτανησιακής Σχολής, αλλά και η αναβίωση της βυζαντινής ζωγραφικής κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, με μπροστάρη τον μικρασιάτη Φώτη Κόντογλου.]